Upadek powstania listopadowego doprowadził do masowego exodusu uczestników insurekcji oraz ówczesnych elit, zarówno politycznych jak i artystycznych, a także naukowych. Podstawową przyczyną uchodźstwa był strach przed represjami okupanta rosyjskiego oraz dążenie do swobodnego wyrażania myśli i ekspresji artystycznej. Tworząc podstawy “nowego” życia emigranci nie pozostali jednak bierni. Aktywnie włączyli się w główny nurt wydarzeń rewolucyjnych i narodowo-wyzwoleńczych Europy.

Temat: Życie Polaków na emigracji

Klasa

• VI SP

Czas trwania:

• 1 godzina lekcyjna

Cele główne lekcji:

• Ukazanie życia Polaków na emigracji po upadku powstań narodowych i znaczenia ich dorobku dla przyszłych pokoleń.

Cele operacyjne
Uczeń pamięta:

• daty: 1848-1849 – masowe wystąpienia narodów Europy o charterze rewolucyjnym i narodowym
• postacie: Adam Mickiewicz – polski poeta, działacz polityczny, autor między innymi poematu epickiego „Pan Tadeusz”; Fryderyk Szopen – polski kompozytor i pianista; Juliusz Słowacki – polski poeta, autor między innymi tragedii romantycznej „Balladyna”; Joachim Lelewel – działacz polityczny i historyk; Paweł Strzelecki – podróżnik i geograf; Ernest Malinowski – inżynier drogowy i kolejowy; książę Adam Jerzy Czartoryski – jeden z przywódców politycznych wielkiej emigracji
• pojęcia: emigracja polityczna, emigracja ekonomiczna, wielka emigracja, wiosna ludów, romantyzm, emisariusz

Uczeń wie:

• kim byli: Adam Mickiewicz, Fryderyk Szopen, Juliusz Słowacki, Joachim Lelewel, Paweł Strzelecki, Ernest Malinowski
• zna główne przyczyny emigracji
• jakie państwa przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich

Uczeń rozumie:

• główne przyczyny emigracji popowstaniowej
• na czym polega emigracja
• na czym polega różnica pomiędzy emigracją polityczną i ekonomiczną
• znaczenie

Uczeń potrafi:

• przedstawić podstawowe przyczyny wielkiej emigracji
• wymienić i wskazać na mapie państwa, które przyjęły największą liczbę polskich emigrantów
• przedstawić główne osiągnięcia uczonych, inżynierów, muzyków i pisarzy polskiej emigracji
• wyjaśnić znaczenie dorobku wybitnych emigrantów dla przyszłych pokoleń
• wskazać przykłady wkładu Polaków w rozwój ruchów rewolucyjnych i narodowych Europy połowy XIX w.

Metody:

• praca z tekstem z podręcznika, praca z mapą ścienną, praca a mapką w podręczniku, elementy dyskusji, projekcja filmu CD, pogadanka

Formy:

• praca indywidualna, praca w grupach
• Pomoce dydaktyczne:
• Podręcznik do historii: G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy szóstej szkoły podstawowej, wyd. Nowa Era, Warszawa 2014; Mapa ścienna: Dawne ziemie Rzeczypospolitej; film CD “Polacy w europejskiej Wiośnie Ludów 10′

Wprowadzenie:

• Poproś uczniów o przypomnienie skutków powstania listopadowego oraz o wyjaśnienie przyczyn emigracji.

Rozwinięcie:

• Na kanwie wypowiedzi uczniów omów tło wielkiej emigracji i dynamikę. Niech uczniowie prześledzą kierunki emigracji na mapie oraz wskażą państwa, które przyjęły największą liczbę uchodźców z Polski.
• W efekcie pracy może powstać notatka w punktach (na podstawie tekstu wiodącego s. 23).

Przyczyny emigracji

• obawa przed represjami władz rosyjskich
• niechęć do życia w zniewolonym kraju
• dążenie do swobodnej działalności artystycznej i naukowej

Przedstawiciele emigracji

• uczestnicy powstania listopadowego
• działacze polityczni
• artyści
• ludzie nauki i techniki

Kierunki emigracji europejskiej

• Francja, Anglia, Belgia, Szwajcaria

Ćwiczenie (praca indywidualna – karta pracy)

• Postaw przed uczniami zadania:
• Jakie były najważniejsze działa polskich artystów emigracyjnych?
• Jakie znaczenie dla przyszłych pokoleń Polaków miała ich twórczość?
• Jakie były osiągnięcia Polaków w innych dziedzinach, np. geografii, inżynierii?
• prezentacja wyników pracy
• podsumowanie dyskusja: Wpływ romantyzmu na kształt ducha narodowego. Można wykorzystać część prezentacji PPT “Przeobrazenia kulturowe w XIX w.”
  
• Na podstawie filmu (CD – „Polacy w Wiośnie Ludów” 10 min.) odnieś do udziału Polaków w europejskich zrywach niepodległościowych. Nich uczniowie dokonają oceny aktywności Polaków w Wiośnie Ludów. Niech odpowiedzą na pytanie: Na co liczyli Polacy uczestnicząc w walkach we Włoszech, we Francji czy na Węgrzech? Test pomocniczy – str. 26 w podręczniku.

Podsumowanie

• Dokonaj wspólnie z uczniami przypomnienia głównych wątków zajęć. Poproś o interpretację hasła „W imię Boga, za naszą i waszą wolność” przypisywanego Joachimowi Lelewelowi, w kontekście wydarzeń połowy XIX w. i udziału w nich Polaków.

Polecenia do zajęć:

• Jakie były główne przyczyny emigracji popowstaniowej?
• Jakie państwa przyjęły największą liczbę polskich emigrantów?
• Czy różni się emigracja polityczna od ekonomicznej?
• Jakie znaczenie dla sprawy polskiej oraz dla przyszłych pokoleń Polaków miała działalność artystyczna przedstawicieli emigracji (na przykładzie Adama Mickiewicz i Fryderyka Szopena)?
• Dlaczego Polacy angażowali się w walkę innych narodów europejskich w czasach Wiosny Ludów?

 Marek Misztal