W 1807 r. z ziem zaboru pruskiego utworzono Księstwo Warszawskie. Przez niektórych, fakt ten oznaczał początek odbudowy państwowości polskiej. Jednak już po klęsce wielkiej armii Napoleona w wojnie z Rosją księstwo znalazło się pod okupacją, a w 1815 r. przestało istnieć. Decyzją Kongresu Wiedeńskiego z ziem byłego księstwa utworzono nowe terytoria: Rzeczpospolitą, Wielkie Księstwo Poznańskie i związane unią personalną z Rosją Królestwo Polskie.

Temat: Ziemie polskie na przełomie XVIII i XIX wieku

Klasa

• VI SP

Czas trwania:

• 1 godzina lekcyjna

Cele główne lekcji:

• Ukazanie prób odbudowy terytorialnej państwa polskiego w dobie napoleońskiej
• Przedstawienie zmian terytorialnych ziem polskich na przełomie XVIII i XIX w.

Cele operacyjne

Uczeń pamięta:

• daty i wydarzenia: 1807 – pokój w Tylży, powstanie Księstwa Warszawskiego, 1809 – przyłączenie do Księstwa Warszawskiego ziem III zaboru austriackiego, 1815 – podział ziem polskich podczas obrad Kongresu Wiedeńskiego (utworzenie: Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Poznańskiego, Rzeczypospolitej Krakowskiej)
• postacie: książę Józef Poniatowski – wódz naczelny wojsk Księstwa Warszawskiego
• pojęcia: kongres, wolne miasto, autonomia, unia personalna
• z jakich ziem utworzono Księstwo Warszawskie
• nazwy terytoriów utworzonych podczas Kongresu Wiedeńskiego na byłych ziemiach Księstwa Warszawskiego

Uczeń rozumie:

• podstawowe pojęcia używane podczas zajęć
• jak zmieniał się podział ziem polskich na przełomie XVIII i XIX w.
• wpływ ówczesnych mocarstw europejskich na losy ziem polskich i Polaków
• różnicę pomiędzy planem i mapą

Uczeń potrafi:

• przedstawić etapy kształtowania terytoriów Księstwa Warszawskiego
• wskazać na mapce w podręczniku oraz na mapie ściennej ziemie księstwa
• omówić decyzje Kongresu Wiedeńskiego dotyczące zmian terytorialnych ziem polskich
• wskazać na mapie ściennej oraz na mapce w podręczniku ziemie terytoria utworzone na ziemiach polskich podczas Kongresu Wiedeńskiego
• w ogólny sposób określić zakres samodzielności Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Rzeczypospolitej Krakowskiej ora związki tych terytoriów z państwami zaborczymi

Metody:

• praca z tekstem z podręcznika, praca z mapą ścienną, praca a mapką w podręczniku, elementy dyskusji, pogadanka

Formy:

• praca indywidualna

Pomoce dydaktyczne:

• Podręcznik do historii: G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy szóstej szkoły podstawowej, wyd. Nowa Era, Warszawa 2014; Mapa ścienna: Europa w latach 1792-1815.

Wprowadzenie:

• Wspólnie z uczniami przypomnij w imię jakich celów i wartości Polacy walczyli u boku Napoleona. Wyjaśnij kontekst społeczno-polityczny towarzyszący powstaniu Księstwa Warszawskiego w 1807 r.

Rozwinięcie:

• Poproś uczniów by na podstawie tekstu z podręcznika (s. 10) przedstawili główne przyczyny i skutki rewolucji francuskiej. Niech uczniowie zaproponują zapis notatki w formie tabeli:

• Określ zakres samodzielności Księstwa Warszawskiego. Przedstaw uczniom herb księstwa, wyjaśnij jego symbolikę.

Ćwiczenie 1 (praca indywidualna)

• Postaw przed uczniami zadania:
• Kiedy obradowała Kongres Wiedeński?
• Jakie decyzje dotyczące podziału ziem polskich zapadły podczas jego trwania?
• Na mapce konturowej zaznacz ziemie: Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej Krakowskiej oraz Wielkiego Księstwa Poznańskiego.
• prezentacja wyników pracy

Ćwiczenie 2. (praca indywidualna)

• Wspólnie z uczniami sporządź notatkę porządkującą informacje dotyczące decyzji jakie zapadły względem ziem polskich na kongresie.

Ćwiczenie 3 (praca indywidualna)

• Postaw przed uczniami zadanie:
• Na podstawie tekstu ze strony 18 sporządź notatkę w punktach, opisującą zakres samodzielności Królestwa Polskiego oraz ograniczeń.
• prezentacja wyników pracy

Zakres samodzielności Królestwa Polskiego

• konstytucja
• sejm i rząd
• swobody obywatelskie
• językiem urzędowym i językiem nauczania – język polski

Ograniczenia

• brak reprezentacji zewnętrznej (niemożność prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej)
• wodzem naczelnym wojsk Królestwa Polskiego został wielki książę Konstanty – brat cara Mikołaja I

Zakończenie:

• Dokonaj wspólnie z uczniami podsumowania zajęć. Wykorzystując mapki w podręczniku oraz mapę ścienną prześledźcie proces powstawania Księstwa Warszawskiego, aż do jego upadku i powstania nowych ziem: Królestwa Polskiego, Rzeczypospolitej Krakowskiej, Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Dokonajcie próby porównania zakresu samodzielności Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

Zadnie domowe

• Jaki był bilans zysków i strat epoki napoleońskiej w kontekście sprawy polskiej?

Polecenia do zajęć

• Kiedy powstało Księstwo Warszawskie?
• Przedstaw etapy kształtowania terytoriów Księstwa Warszawskiego.
• Czy księstwo było niepodległym państwem? Uzasadnij odpowiedź.
• Kim był książę Józef Poniatowski?
• Jakie były główne postanowienia Kongresu Wiedeńskiego względem ziem polskich?
• Wskaż na mapie ściennej terytoria Księstwa Warszawskiego.
• Wskaż na mapie Europy początków XIX w. Królestwa Polskiego, Rzeczpospolitą Krakowską i Wielkie Księstwo Poznańskie.
• Jaki był zakres samodzielności Królestwa Polskiego?
• Królestwo Polskie i Cesarstwo Rosyjskie pozostawały w unii personalnej. Co oznaczało to w praktyce?
• Na czym polegały ograniczenia samodzielności Królestwa Polskiego?

Marek Misztal