Decyzje Kongresu Wiedeńskiego względem Księstwa Warszawskiego położyły kres marzeniom o restytucji Rzeczypospolitej, która stanowiłaby element francuskiej hegemonii w Europie. Nowy podział ziem polskich był rodzajem kompromisu pomiędzy ówczesnymi potęgami europejskimi, a aspiracjami Polaków. Królestwo Polskie otrzymało stosunkowo szeroką autonomię, wraz z konstytucją, władzą państwową oraz armią. Gwarancją swobód była tu odgórnie ustalona unia z Rosją. Wielkie Księstwo Poznańskie było związano z Prusami, natomiast Rzeczpospolita Krakowska cieszyć się mogła statusem wolnego terytorium pod kontrolą sąsiadujących z nią mocarstw.
Stopniowe odchodzenie od liberalnej polityki wobec żywiołu polskiego doprowadziło do kontestowania działań rosyjskich w Kongresówce. Wprowadzenie cenzury prasy, zawieszenie wolności zgromadzeń, ograniczenie swobód parlamentarnych doprowadziły do powstania opozycji legalnej oraz tajnych związków. Rosnące niezadowolenie z sytuacji w królestwie, ostatecznie doprowadziło do wybuchu antyrosyjskiego powstania, które rozpoczęło się w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r.

Temat: Powstanie listopadowe 1830 roku

Klasa

• VI SP

Czas trwania:

• 1 godzina lekcyjna

Cele główne lekcji:

• Poznanie podstawowych przyczyn i skutków powstania listopadowego.

Cele operacyjne

Uczeń pamięta:

• daty i wydarzenia: 1830 – wybuch powstania listopadowego, 1831 – upadek powstania
• postacie: podporucznik Piotr Wysocki – przywódca Sprzysiężenia Podchorążych, wielki książę Konstanty – wódz naczelny armii Królestwa Polskiego, Aleksander I – car Rosji i nominalnie król Polski od 1815 do 1829, Mikołaj I – car Rosji i władca Królestwa Polskiego od 1829, zdetronizowany przez Sejm KP w 1831
• pojęcia: kongres, konspiracja, opozycja, tajne związki, noc listopadowa, arsenał, detronizacja, powstanie narodowe, represje, rusyfikacja, konfiskata, emigracja

Uczeń wie:

• co wydarzyło się w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r.
• zna główne przyczyny wybuchu powstania listopadowego
• jakie były główne skutki upadku powstania listopadowego

Uczeń rozumie:

• główne przyczyny i skutki powstania listopadowego
• na czym polegały represje wobec Królestwa Polskiego
• na czym polegały represje wobec uczestników powstania

Uczeń potrafi:

• przedstawić podstawowe przyczyny wybuchu powstania listopadowego
• przedstawić główne skutki upadku powstania listopadowego
• wskazać na mapie miejsca głównych bitew wojny polsko-rosyjskiej 1831 r.
• wyjaśnić przyczyny niepowodzenia powstania

Metody:

• praca z tekstem z podręcznika, praca z mapą ścienną, praca a mapką w podręczniku, elementy dyskusji, pogadanka

Formy:

• praca indywidualna, praca w grupach

Pomoce dydaktyczne:

• Podręcznik do historii: G. Wojciechowski, Wczoraj i dziś. Podręcznik do historii i społeczeństwa dla klasy szóstej szkoły podstawowej, wyd. Nowa Era, Warszawa 2014; Mapa ścienna: Dawne ziemie Rzeczypospolitej, kartony, flamastry

Wprowadzenie:

• Na podstawie poprzedniej lekcji, przypomnij, wspólnie z uczniami, jakie decyzje względem ziem polskich zapadły podczas obrad kongresu wiedeńskiego oraz jaki zakres autonomii posiadało Królestwo Polskie.

Rozwinięcie:

• Skieruj uczniów do tekstu ze strony 19. Poproś o sporządzenie notatki w punktach dotyczącej podstawowych przyczyn niezadowolenia mieszkańców Królestwa Polskiego z polityki władz rosyjskich.

Przyczyny

• chęć odzyskania niepodległości
• ograniczanie praw konstytucyjnych
• utrudnianie działalności posłów do Sejmu
• ograniczanie swobody wypowiedzi
• niezadowolenie wśród żołnierzy armii Królestwa Polskiego wynikające z pogarszających się relacji wielkiego księcia Konstantego z podwładnymi, a zwłaszcza z korpusem oficerskim

Ćwiczenie 1 (praca grupowa)

• Podziel uczniów klasy na 4 grupy. Każdej z grup przekaż karton, flamastry oraz instrukcję zadania. Przypomnij zasady pracy w grupie. Wyznacz ramy czasowe zadania.
• Grupa I: Jaki charakter przybrała działalność spiskowa? (s. 19)
• Grupa II: Jaki przebieg miała noc listopadowa? (s. 19)
• Grupa III: Jaki przebieg miała wojna polsko-rosyjska 1831 r.? (s. 20)
• Grupa IV: Jakie były główne przyczyny przegranej w wojnie polsko-rosyjskiej? (s. 20)
• Prezentacja wyników pracy.
• Podsumowanie.

Ćwiczenie 2. (praca indywidualna)

• Poproś uczniów aby na podstawie testu wiodącego z podręcznika sporządzili notatkę w punktach dotyczącą głównych skutków upadku powstania.

Skutki:
Represje wobec Królestwa Polskiego

• likwidacja konstytucji
• wprowadzenie stanu wojennego na terenie Królestwa Polskiego
• likwidacja armii i Sejmu Królestwa Polskiego
• okupacja ziem polskich przez stutysięczną armię rosyjską
• nałożenie na Królestwo Polskie kontrybucji wojennej
• rusyfikacja

Represje wobec uczestników powstania oraz mieszkańców Królestwa Polskiego

• aresztowania
• przymusowy pobór do wojska
• konfiskaty majątków
• przesiedlenia

Zakończenie:

• Dokonaj podsumowania zajęć. Przypomnij, że upadek powstania oraz rosyjska polityka represji skutkowała również emigracją polityczną.

Zadnie domowe

• W 1831 r. Sejm Królestwa Polskiego podjął decyzję o wprowadzeniu polskich barw narodowych – bieli i czerwieni. Dlaczego wybrano właśnie te barwy?

Polecenia do zajęć

• W jaki sposób władze rosyjskie ograniczały swobody konstytucyjne Królestwa Polskiego?
• Jaki miały charakter oraz do czego dążyły organizacje spiskowe w Królestwie Polskim?
• Jakie były główne przyczyny wybuchu powstania listopadowego?
• Co wydarzyło się w noc listopadową?
• Opowiedz przebieg wojny polsko-rosyjskiej oraz wskaż główne przyczyny przegranej Polaków.
• Wskaż na mapie miejsca głównych bitew wojny polsko-rosyjskiej 1831 r.
• Jakie były główne skutki upadku powstania listopadowego?

Marek Misztal