Przegląd krótki i wybiórczy. Zebrany pod kątem nauk historycznych i społecznych. Sądzę jednak, że większość aktywności opisanych poniżej wykorzystują nauczyciele wszystkich edukacji. Pewien problem dotyczy nazewnictwa: ‘metoda’, ‘technika’. W literaturze pojęcia te stosowane są wymiennie.

• Wykład wymaga od prowadzącego zajęcia starannego przygotowania. Powinien być prowadzony dynamicznie, z wykorzystaniem odpowiednich pomocy dydaktycznych (filmy AV, plansze, fotografie, slajdy, itp.). Wykład może stanowić wstęp do pogadanki, czy dyskusji. Należy pamiętać, że wykład może trwać nie dłużej niż 15-20 min.
• Pogadanka należy do metod poszukujących, aktywizujących uczestników zajęć. Prowadzący powinien dbać o poprawne formułowanie pytań logicznie wiążących się z sobą. Pytania powinny mieć charakter problemowy, gdyż sprzyja to wykształceniu się u uczniów samodzielności w myśleniu. Tą metodą mogą być prowadzone tematy dotyczące zmian fizycznych i psychicznych towarzyszących dojrzewaniu. W trakcie innych zajęć, np. do-tyczących higieny okresu dojrzewania, pogadanka może mieć charakter podsumowujący.
• Dyskusja to metoda aktywizująca uczniów do twórczego myślenia, kształtująca umiejętność wymiany poglądów i precyzowania własnego stanowiska. Warunkiem poprawnie prowadzonej dyskusji jest jasne sformułowanie problemu przez prowadzącego oraz wcześniejsze przygotowanie się uczestników zajęć do tematu. Rolą prowadzącego jest zadbanie o to, by dyskusja prowadzona była w atmosferze wzajemnego szacunku. Dyskusja może mieć charakter podsumowujący, np. w przypadku realizacji tematu dotyczącego różnic psychoseksualnych między płciami.
• „Burza mózgów” to technika, która umożliwia np. wybieranie sposobów rozwiązywania jakiegoś problemu, np. dotyczącego relacji międzyludzkich takich jak: przyjaźń, miłość, zakochanie. Podczas pracy tą metodą należy pamiętać o przestrzeganiu kilku ważnych zasad:
• żaden z pomysłów nie może być krytykowany, wyśmiewany lub oceniany przez innych;
• zgłaszane pomysły grupa powinna wspólnie rozpatrywać, opracowywać i hierarchizować;
• ostatnim etapem powinno być wybranie najlepszego rozwiązania.
• Rozmowa kierowana daje uczestnikom zajęć szansę wypowiadania się w czasie wykładu. Może być formą wprowadzenia w temat, poprzedzać film lub ćwiczenia indywidualne lub grupowe. Metoda ta sprzyja zwiększeniu zaangażowania uczestników zajęć.
• Technika zdań niedokończonych. Stosując ta technikę uczniowie mogą pracować indywidualnie lub w małych grupach. Uczniowie otrzymują takie same lub różne zestawy zdań niedokończonych, które mają być dokończone przez uczestników zajęć. Ćwiczenie to ułatwia samodzielne wypowiadanie się i przywołuje pewne skojarzenia. Ciekawe mogą okazać się podobieństwa i różnice między poszczególnymi wypowiedziami.
• Fotoekspresja. Uczestnicy zajęć otrzymują w grupach zdjęcia, ilustracje lub reprodukcje malarskie o treściach różnych lub związanych z tematem lekcji. Wybierają to zdjęcie (reprodukcję). Które im najbardziej odpowiada. Po chwili refleksji uczniowie pokazują wybrane ilustracje i uzasadniają swój wybór.
• Metoda „śnieżnej kuli” polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy w całej grupie. Ostatnim etapem jest przedstawienie wyniku i wyciągnięcie wniosków na forum klasy i zanotowanie wyniku pracy na plakacie lub tablicy.
• Metoda analizy przypadków pozwala uczyć przez analizę „przypadku wziętego z życia”, np. filmu AV, listu, tekstu prasowego. Zadaniem uczniów jest rozwiązanie problemu, podjęcie decyzji bądź ocena sytuacji. Jest to metoda ściśle związana z praktyką. Może być wykorzystana np. przy omawianiu konfliktu pokoleniowego, inicjacji seksualnej, zagadnień związanych z zagrożeniami HIV i AIDS.
• Łańcuch skojarzeń jest metodą wyzwalającą szybkie, spontaniczne myślenie. Daje możliwość wyboru różnorodnych pojęć, rozwiązań, pomysłów kojarzących się z hasłem podanym przez nauczyciela.
• Metoda dramy wykorzystuje spontaniczność zachowań charakterystyczną dla ludzi młodych, skłonnych do zabawy, naśladownictwa innych, odgrywania innych. Istotą tej metody jest działanie uczestników zajęć, którzy wchodzą w rolę i wczuwają się w dylematy przedstawionej postaci.
• Metoda „za i przeciw” uczy dokonywania wyborów i podejmowania decyzji w określonej sytuacji.
• Drzewko decyzyjne. Technika ta ma zastosowanie wtedy, gdy chcemy, by uczestnicy zajęć dokonywali samo-dzielnych wyborów, które potrafiliby uzasadnić. Metoda ta polega na graficznym przedstawieniu możliwości podjęcia decyzji i konsekwencji z tego płynących.

opr. Marek Misztal