Cele kształcenia odnoszą się do rezultatów podejmowanych przez nauczyciela działań, w zakresie przyrostu wiedzy i umiejętności ucznia oraz postaw przez niego reprezentowanych. Rezultaty mierzone w postaci wzrostu kompetencji, które następują w następstwie interakcji nauczyciel-uczeń, określane są mianem celów szczegółowych, formułowanych często w formie operacyjnej.

Osiąganie celów operacyjnych jest podstawowym miernikiem efektywności kształcenia. W szerszym ujęciu cele szczegółowe pozwalają na realizację celów głównych, które często utożsamiane są z kompetencjami kluczowymi, określonymi dla poszczególnych edukacji w podstawie programowej.
By precyzyjnie oszacować poziom osiągania celów, nauczyciel tworzy skomplikowane instrumentarium pomiaru dydaktycznego, w procesie którego następują po sobie etapy: planowanie – wykonanie – badanie – udoskonalanie.
Celowość działań nauczyciela leży u podstaw powodzenia lekcji. Służy temu właściwa metodologia pracy, formuła organizacyjna zajęć, zestaw pomocy dydaktycznych, opis sytuacji i zadań. Wszystko to można nazwać strategią kształcenia.
Tymczasem problemem wielu pedagogów staje się nauczanie intuicyjne, nie mające zbyt wiele wspólnego z projektowaniem działań dydaktyczno-wychowawczych. Źle sformułowane cele, bądź nieprzemyślane cele zajęć, w zasadzie przesądzają o porażce edukacyjnej.

Jednym z powodów niedociągnięć procesu planowania jest utrwalanie u przyszłych nauczycieli nawyków nadmiernie szczegółowego definiowania celów, przez to zaś utraty “azymutu” lekcji. Propozycją radzenia sobie z tym problemem jest konstrukcja “zadaniowa” scenariuszy zajęć, której główną osią jest opis sytuacji oraz zadań stawianych uczniom, adekwatnych do celów lekcji. Pozwala ona na skupienie się wokół priorytetów zajęć, wymaga jednak od nauczyciela samodyscypliny i umiejętności reagowania na zaistniałe sytuacje.

Oto przykład rozwiązania (gimnazjum – wos):

Temat: Antykoncepcja – pytania i odpowiedzi

Cele lekcji – po zakończonych zajęciach uczeń:

Pamięta:

• pojęcia: środki antykoncepcyjne – mechaniczne, chemiczne i hormonalne, naturalne planowanie rodziny;
• na czym polega różnica między różnymi środkami antykoncepcyjnymi?
• na czym polega ich działanie?
• jaki jest stopień ich skuteczności oraz działanie uboczne?

Rozumie:

• znaczenie wyżej wymienionych pojęć;
• wpływ środków antykoncepcyjnych na zdrowie i samopoczucie człowieka;
• różnice między środkami antykoncepcyjnymi i naturalnymi metodami planowania rodziny.

Potrafi:

• prawidłowo operować poznanymi pojęciami;
• dokonywać prostego podziału środków antykoncepcyjnych na: mechaniczne, chemiczne i hormonalne;
• wyjaśnić sposób działania najczęściej stosowanych środków antykoncepcyjnych;
• na podstawie wcześniejszych zajęć, wymienić naturalne metody planowania rodziny;
• przedstawić różne aspekty stosowania antykoncepcji i naturalnych metod planowania rodziny.

W trakcie zajęć uczeń kształtuje także umiejętności uniwersalne:

• twórcze rozwiązywanie problemów;
• przygotowanie do publicznych wystąpień;
• wykorzystywanie informacji pochodzących z różnych źródeł;
• poprawne posługiwanie się językiem polskim;
• planowanie i organizacja pracy w grupie;
• skuteczne porozumiewanie się;
• prezentowanie i obrona własnego punktu widzenia.

Czas trwania: 2 godziny lekcyjne.

Formy:

• praca indywidualna, praca w grupach 4-5 osobowych.

Metody:

• pogadanka, projekcja filmu AV, praca z tekstem, drzewko decyzyjne, sesja plakatowa, dyskusja, prezentacja, metoda „za i przeciw”.

Pomoce dydaktyczne:

• Film edukacyjny „Jeszcze nie”, teksty pomocnicze (Wędrując ku dorosłości, pod red. T. Króla, Kraków 1999), drzewko decyzyjne, kolorowe kartki formatu A-4, duże arkusze papieru, mazaki.

Propozycja realizacji tematu:

Wprowadzenie:

• Wyjaśnij uczniom na czym polega antykoncepcja i naturalne planowanie rodziny, jako dwie różne postawy wobec płodności. Wyjaśnij zasady pracy w grupach.

Rozwinięcie:

Zadanie I

Rodzaje środków antykoncepcyjnych i zasady ich działania (praca indywidualna – 20 min.):

• na podstawie fragmentów filmu AV „Jeszcze nie” oraz tekstów pomocniczych uczniowie poznają rodzaje środków antykoncepcyjnych, zasady ich działania;
• prezentacja wyników pracy;
• podsumowanie, dyskusja.

Zadanie II

Ocena skuteczności środków antykoncepcyjnych (praca w grupach – 20 min.):

• w oparciu o teksty pomocnicze uczniowie oceniają stopień spełnienia prze poszczególne środki antykoncepcyjne warunków idealnej antykoncepcji (aspekt zdrowotny, etyczny i psychologiczny, skuteczność, skutki uboczne);
• prezentacja wyników pracy;
• ocena naturalnych metod planowania rodziny według wypracowanych kryteriów;
• podsumowanie, dyskusja.

Zadanie III

Próba wskazania najlepszej metody regulacji poczęć (praca w grupach – 20 min.):

• uczniowie dokonują oceny poznanych sposobów regulacji poczęć;
• metoda drzewka decyzyjnego pozwoli zrozumieć młodzieży, że postawa życiowa powinna wypływać ze świadomego wyboru i rzeczywistych konsekwencji;
• prezentacja drzewek, porównanie, dyskusja.

Zakończenie:

• Podsumowanie zajęć w oparciu o sesję plakatową (rodzaje środków antykoncepcyjnych, zasady działania, kryteria idealnej antykoncepcji, dwa spojrzenia na regulacje płodności). Decyzję dotyczącą tego jakie środki akceptujemy należy podjąć w oparciu o analizę „za i przeciw”.

Marek Misztal